GENEL

Devlet Memurlarının disiplin suç ve cezalarına ilişkin esaslar ve düzenlemeler kanunilik ilkesi çerçevesinde 657 Sayılı Devlet Memurları Kanununda yapılmıştır. Ayrıca Kanun Koyucunun, merkezi ve yerel idari yapıda yer alan kimi bakanlıkların, kurumların, kuruluşların, yerel idarelerin, diğer özerk ve düzenleyici kurumların gerek kuruluş, görev ve yetki kanunlarında, gerekse özel kanunlarında da disipline ilişkin Devlet Memurları Kanununa atıflar yapılarak disiplin hükümlerini oluşturduğu görülmektedir,

657 Sayılı Devlet Memurları Kanununun 124/2. maddesinde “Kamu hizmetlerinin gereği gibi yürütülmesini sağlamak amacı ile kanunların, Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin ve yönetmeliklerin Devlet memuru olarak emrettiği ödevleri yurt içinde veya dışında yerine getirmeyenlere, uyulmasını zorunlu kıldığı hususları yapmayanlara, yasakladığı işleri yapanlara durumun niteliğine ve ağırlık derecesine göre 125 inci maddede sıralanan disiplin cezalarından birisi verilir.” şeklinde yapılan tanımlama ile Devlet Memurlarına uygulanacak disiplin cezalarının genel kapsamı çizilmiştir.

657 Sayılı Devlet Memurları Kanununun 125. maddesinde Devlet memurlarının hangi fiilleri işlediğinde hangi disiplin cezalarına muhatap kalacağı tanımlanmış, disiplinsizlikler sayma usulü Kanun metnine işlenmiştir. Nihayet, Kanun 125/6. maddesinde yazılı “Özel kanunların disiplin suçları ve cezalarına ilişkin hükümleri saklıdır.” şeklindeki ifadesi ile diğer kanunlarda konulmuş disiplin hükümlerine de geçerlilik tanımaktadır. Ancak, kanunilik ilkesine aykırı olarak uygulamada yerleşik yönetmelik veya tüzük hükümlerine dayalı cezalandırma işlemlerinin varlığı, tartışmalara sebep olmaktaydı.

Bu tartışmalara son veren bir örnek olmak üzere, yönetmelik’ten daha üstün bir norm olarak Emniyet Teşkilatı Disiplin Tüzüğünün yasal dayanağı olan 3201 sayılı Emniyet Teşkilat Kanunun 83. Maddesinin ilk cümlesi Anayasa Mahkemesi’nin 13.01.2016 tarihli, 2015/85 E., 2016/3 K. sayılı kararı iptal edilmiş, dolayısı ile söz konusu tüzüğün yürürlüğüne fiilen son verilmiştir.

İptal gerekçesi ise Anayasanın 128.maddesi gereğince memurların ve diğer kamu görevlilerinin nitelikleri, atanmaları, görev ve yetkileri, hakları ve yükümlülükleri, aylık ve ödenekleri ve diğer özlük işlerinin kanunla düzenlenmesi gerektiği ve disiplin işlemleri “diğer özlük işleri” kapsamında olduğu halde; söz konusu hükmün 128.maddeye aykırı olarak disiplinsizliklerin ve disiplin cezalarının bir tüzük (nizamname) ile düzenlenmesine cevaz verdiği, ayrıca;

Anayasanın 38. Maddesinde tanımlanan suçta ve cezada kanunilik ilkesine aykırılık teşkil ettiği şeklinde açıklanmıştır. Anayasa Mahkemesinin bu kararı ile artık hukuk düzenimizde, Kanun’un altındaki Kanun Hükmünde Kararname, Tüzük, Yönetmelik vb. bir norm ile disiplinsizliklerin ve disiplin cezalarının düzenlenebilmesinin önü kapatılmıştır.

MEMUR DİSİPLİN HUKUKUNA HÂKİM OLAN TEMEL İLKELER
Kanunilik (Kanunsuz Suç ve Ceza Olmaz) İlkesi

  • Yargı Yolu Güvencesi İlkesi
  • Şüpheden Sanık Yararlanır İlkesi
  • Kanunu Bilmemek Mazeret Sayılmaz İlkesi
  • Şahsilik İlkesi
  • Ölçülülük İlkesi
  • Geçmişe Etkili Disiplin Cezası Verilemez İlkesi
  • Savunma Hakkı Tanınmadan Disiplin Cezası Verilemez İlkesi
  • Soruşturmanın Gizliliği İlkesi
  • Başvuru Yollarının Gösterilmesi İlkesi
  • Lehe Olan Hükümler Uygulanır İlkesi
  • Aynı Fiile Tek Ceza Verilmesi İlkesi
  • Disiplin Soruşturmasının Bağımsızlığı İlkesi
  • Eşitlik İlkesi
  • Aleyhe Bozma Yasağı İlkesi
  • Soruşturmacının Hakkında Soruşturma Açılan Kamu Görevlisinin Dengi veya Üstü Olması İlkesi
  • Vicahilik (Yüzyüzelik-Doğrudan Doğruyalık) İlkesi
  • Yeniden Soruşturma Açılma Yasağı İlkesi
  • Geri Alma Yasağı
  • Yetki Devri Yasağı
  • Yeniden Soruşturma Açılma Yasağı İlkesi

657 SAYILI KANUNA GÖRE DEVLET MEMURLARINA VERİLECEK DİSİPLİN CEZALARI (Md. 125)

Uyarma Cezasını Gerektiren Fiil ve Haller

  • Verilen emir ve görevlerin tam ve zamanında yapılmasında, görev mahallinde kurumlarca belirlenen usul ve esasların yerine getirilmesinde, görevle ilgili resmi belge, araç ve gereçlerin korunması, kullanılması ve bakımında kayıtsızlık göstermek veya düzensiz davranmak,
  • Özürsüz veya izinsiz olarak göreve geç gelmek, erken ayrılmak, görev mahallini terketmek,
  • Kurumca belirlenen tasarruf tedbirlerine riayet etmemek,
  • Usulsüz müracaat veya şikayette bulunmak,
  • Devlet memuru vakarına yakışmayan tutum ve davranışta bulunmak,
  • Görevine veya iş sahiplerine karşı kayıtsızlık göstermek veya ilgisiz kalmak,
  • Belirlenen kılık ve kıyafet hükümlerine aykırı davranmak,
  • Görevin işbirliği içinde yapılması ilkesine aykırı davranışlarda bulunmak.

Kınama Cezasını Gerektiren Fiil ve Haller

  • Verilen emir ve görevlerin tam ve zamanında yapılmasında, görev mahallinde kurumlarca belirlenen usul ve esasların yerine getirilmesinde, görevle ilgili resmi belge, araç ve gereçlerin korunması, kullanılması ve bakımında kusurlu davranmak,
  • Eşlerinin, reşit olmayan veya mahcur olan çocuklarının kazanç getiren sürekli faaliyetlerini belirlenen sürede kurumuna bildirmemek,
  • Görev sırasında amire hal ve hareketi ile saygısız davranmak,
  • Hizmet dışında Devlet memurunun itibar ve güven duygusunu sarsacak nitelikte davranışlarda bulunmak,
  • Devlete ait resmi araç, gereç ve benzeri eşyayı özel işlerinde kullanmak,
  • Devlete ait resmi belge, araç, gereç ve benzeri eşyayı kaybetmek,
  • İş arkadaşlarına, maiyetindeki personele ve iş sahiplerine kötü muamelede bulunmak,
  • İş arkadaşlarına ve iş sahiplerine söz veya hareketle sataşmak,
  • Görev mahallinde genel ahlak ve edep dışı davranışlarda bulunmak ve bu tür yazı yaz-mak, işaret, resim ve benzeri şekiller çizmek ve yapmak,
  • Verilen emirlere itiraz etmek,
  • Borçlarını kasten ödemeyerek hakkında yasal yollara başvurulmasına neden olmak,
  • Kurumların huzur, sükûn ve çalışma düzenini bozmak,
  • Yetkili olmadığı halde basına, haber ajanslarına veya radyo ve televizyon kurumlarına bilgi veya demeç vermek.

Aylıktan Kesme Cezasını Gerektiren Fiil ve Haller

  • Kasıtlı olarak; verilen emir ve görevleri tam ve zamanında yapmamak, görev mahallinde kurumlarca belirlenen usul ve esasları yerine getirmemek, görevle ilgili resmi belge, araç ve gereçleri korumamak, bakımını yapmamak, hor kullanmak,
  • Özürsüz olarak bir veya iki gün göreve gelmemek,
  • Devlete ait resmi belge, araç, gereç ve benzerlerini özel menfaat sağlamak için kullanmak,
  • Görevle ilgili konularda yükümlü olduğu kişilere yalan ve yanlış beyanda bulunmak,
  • Görev sırasında amirine sözle saygısızlık etmek,
  • Görev yeri sınırları içerisinde her hangi bir yerin toplantı, tören ve benzeri amaçlarla izinsiz olarak kullanılmasına yardımcı olmak,
  • Hizmet içinde Devlet memurunun itibar ve güven duygusunu sarsacak nitelikte davranışlarda bulunmak,

Kademe İlerlemesinin Durdurulması Cezasını Gerektiren Fiil ve Haller

  • Göreve sarhoş gelmek, görev yerinde alkollü içki içmek,
  • Özürsüz ve kesintisiz 3 – 9 gün göreve gelmemek,
  • Görevi ile ilgili olarak her ne şekilde olursa olsun çıkar sağlamak,
  • Amirine veya maiyetindekilere karşı küçük düşürücü veya aşağılayıcı fiil ve hareketler yapmak,
  • Görev yeri sınırları içinde herhangi bir yeri toplantı, tören ve benzeri amaçlarla izinsiz kullanmak veya kullandırmak,
  • Gerçeğe aykırı rapor ve belge düzenlemek,
  • Ticaret yapmak veya Devlet memurlarına yasaklanan diğer kazanç getirici faaliyetlerde bulunmak,
  • Görevin yerine getirilmesinde dil, ırk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din ve mezhep ayrımı yapmak, kişilerin yarar veya zararını hedef tutan davranışlarda bulunmak,
  • Belirlenen durum ve sürelerde mal bildiriminde bulunmamak,
  • Açıklanması yasaklanan bilgileri açıklamak,
  • Amirine, maiyetindekilere, iş arkadaşları veya iş sahiplerine hakarette bulunmak veya bunları tehdit etmek,
  • Diplomatik statüsünden yararlanmak suretiyle yurt dışında, haklı bir sebep göstermeksizin ödeme kabiliyetinin üstünde borçlanmak ve borçlarını ödemedeki tutum ve davranışlarıyla Devlet itibarını zedelemek veya zorunlu bir sebebe dayanmaksızın borcunu ödemeden yurda dönmek,
  • Verilen görev ve emirleri kasten yapmamak,
  • Herhangi bir siyasi parti yararına veya zararına fiilen faaliyette bulunmak.

Devlet Memurluğundan Çıkarma Cezasını Gerektiren Fiil ve Haller

  • İdeolojik veya siyasi amaçlarla kurumların huzur, sükûn ve çalışma düzenini bozmak, boykot, işgal, kamu hizmetlerinin yürütülmesini engelleme, işi yavaşlatma ve grev gibi eylemlere katılmak veya bu amaçlarla toplu olarak göreve gelmemek, bunları tahrik ve teşvik etmek veya yardımda bulunmak,
  • Yasaklanmış her türlü yayını veya siyasi veya ideolojik amaçlı bildiri, afiş, pankart, bant ve benzerlerini basmak, çoğaltmak, dağıtmak veya bunları kurumların herhangi bir yerine asmak veya teşhir etmek,
  • Siyasi partiye girmek,
  • Özürsüz olarak bir yılda toplam 20 gün göreve gelmemek,
  • Savaş, olağanüstü hal veya genel afetlere ilişkin konularda amirlerin verdiği görev veya emirleri yapmamak,
  • Amirlerine, maiyetindekilere ve iş sahiplerine fiili tecavüzde bulunmak,
  • Memurluk sıfatı ile bağdaşmayacak nitelik ve derecede yüz kızartıcı ve utanç verici hareketlerde bulunmak,
  • Yetki almadan gizli bilgileri açıklamak,
  • Siyasi ve ideolojik eylemlerden arananları görev mahallinde gizlemek,
  • Yurt dışında Devletin itibarını düşürecek veya görev haysiyetini zedeleyecek tutum ve davranışlarda bulunmak,
  • 5816 sayılı Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkındaki Kanuna aykırı fiilleri işlemek.
  • Terör örgütleriyle eylem birliği içerisinde olmak, bu örgütlere yardım etmek, kamu imkân ve kaynaklarını bu örgütleri desteklemeye yönelik kullanmak ya da kullandırmak, bu örgütlerin propagandasını yapmak.