Askeri Yargıtay Daireler Kurulunun 05.07.2012 tarih ve 2012/82-89 sayılı kararında, sanığın amirine karşı hitaben ‘’size de bu şekilde soru sorulsa sizde apışıp kalırdınız’’ şeklinde sözler sarf etmesi amire saygısızlık suçu olarak kabul edilmemiştir. Zira Türk Dil Kurumu sözlüğünde apışıp kalmak, şaşırmak olarak tanımlanmıştır.

Askeri Ceza Kanununun 82. maddesi 1. fıkrası 6143 sayılı TSK Disiplin Kanunu’nun 45. maddesi ile 31 Ocak 2013 tarihinden itibaren yürürlükten kaldırılmıştır. Yürürlükten kaldırılan madde metni ‘’Toplu asker karşısında veya silahlı iken hizmette veya hizmete ilişkin hallerde amire veya üste zorunlu olduğu saygıyı göstermeyen veya uyarmayı saygı duruşu ile kabul edip dinlemeyen asker kişiler, üç aydan bir seneye kadar hapis cezası ile cezalandırılırlar.’’ şeklindeydi. Bu madde yürürlükte olduğu zamanlar, toplu asker karşısında veya silahlı iken üste veya amire karşı saygısızlık kapsamındaki eylemler suç oluşturmakta ve sanıklar Askeri Mahkemelerde yargılanmaktaydı. Toplu asker karşısında olmayan veya silahlı iken hizmet esnasında gerçekleştirilen üste veya amire karşı saygısızlıklar 477 sayılı Disiplin Mahkemeleri Kuruluşu, Yargılama Usulü ve Disiplin Suç ve Cezaları Hakkında Kanunun 47. Maddesi kapsamında disiplin suçu olarak düzenlenmişti.

Disiplin Mahkemeleri Kuruluşu, Yargılama Usulü ve Disiplin Suç ve Cezaları Hakkında Kanunun 47. maddesinde ‘’Hizmette veya hizmete ilişkin hallerde amire ve üste zorunlu olduğu Saygıyı göstermeyen veya uyarmayı saygı duruşu ile kabul edip dinlemeyenler, bir aya kadar oda veya göz hapsi ile cezalandırılırlar.’’ düzenlemesi mevcut idi. 2013 yılının Ocak ayından itibaren TSK Disiplin Kanununun 45. Maddesinde yapılan düzenleme gereği Disiplin Mahkemeleri savaş zamanında görevli ve yetkili olacak, 477 sayılı Disiplin Mahkemeleri Kuruluşu, Yargılama Usulü ve Disiplin Suç ve Cezaları Hakkında Kanun sadece savaş zamanında yürürlükte olacaktır. Bu açıklamalar sonrası netice itibariyle üste ve amire saygısızlık eylemleri disiplin hukuku kapsamında kalacak ve 6143 sayılı TSK Disiplin Kanunu’nun aşağıda açıklanan düzenlemeleri yürürlükte olacaktır.

6143 sayılı TSK Disiplin Kanunu’nun 15’inci maddesi c fıkrasına göre hizmet dışındayken amir veya üste saygısızlık yapmak , ‘’hizmet dışında, bilinen ve tanınan amir veya üstlere karşı saygısızlık teşkil edebilecek fiillerde bulunmak’’ olarak tanımlanmış ve uyarı disiplin yaptırımını yaptırım altına alınmıştır. Aynı Kanunun 17. maddesi a fıkrasına göre üste saygısızlık disiplinsizliği, ‘’hizmette veya hizmete ilişkin hallerde üste gösterilmesi gereken saygıyı kasıtlı olarak göstermemek veya yetkili olduğu durumlarda üstün yapmış olduğu ikaz, tenkit veya muahezeyi saygı ile kabul edip dinlememek’’ olarak tanımlanmış ve bu disiplinsizlik için hizmete kısa süreli devam disiplin yaptırımı öngörülmüştür. Aynı kanunun 16. Maddesi a fıkrasında, amir ve üste karşı saygısızlık disiplinsizliğinden farklı olarak amir veya üste nezaketsizlik disiplinsizliği düzenlenmiş olup, bu disiplinsizlik için kınama disiplin cezası verilmesi öngörülmüştür. Nezaketsizlik üste saygısızlık teşkil edecek nitelikte olmayan, askeri nezaket protokol ve terbiye kurallarına aykırı olan davranışlardır.

Önümüzdeki süreçte hangi tür eylemlerin üste veya amire karşı saygısızlık oluşturacağının belirlenmesinde herkes tarafından kabul gören genel ve objektif nitelikte kriterlerin belirlenmesine ihtiyaç olduğu açıktır. Aksi takdirde saygısızlık oluşturmayan bir eylemin saygısızlık olarak görülmesi ve personelin disiplin yaptırımı ile cezalandırılması mümkün olabilecektir. Bu kapsamda yukarıdaki Askeri Yargıtay Daireler Kurulu Kararı bazı kriterler içermektedir. Her şeyden önce saygı kelimesinin anlamının ortaya konulması gereklidir. Türk Dil Kurumunun Türkçe sözlüğünde “Saygı: Değeri, üstünlüğü, yaşlılığı, yararlılığı kutsallığı dolayısıyla bir kimseye bir şeye karşı dikkatli özenli ölçülü davranmaya sebep olan sevgi duygusu hürmet ve ihram” olarak açıklanmıştır. Buna göre üste ve amire karşı saygı, üste ve amire karşı dikkatli, özenli ve ölçülü davranma veya uyarıyı saygı duruşu içerisinde kabul etmek olarak belirlenmiştir.

Askeri Yargıtay Daireler kurulu Kurulu 05.07.2012 tarih ve 2012/82-89 sayılı kararında ‘’size de bu şekilde soru sorulsa sizde apışıp kalırdınız’’ ve ’’ evet ne dediğimin farkındayım, ben kendi durumumu izah etmeye çalışıyorum, size de bu şekilde soru sorsalar sizde apışıp kalırdınız’’ şeklindeki sözleri, yukarıdaki kriterleri kullanarak amire saygısızlık olarak görmemiştir. Benzer kriterlerinde bu disiplinsizlik kapsamında Askeri Yüksek İdare Mahkemesine açılan üste saygısızlık nedeniyle verilen disiplinsizlik yaptırımının iptalinde dikkate alınacağını değerlendirmekteyiz.

 

Tüm Bloglar | Avukat Yalçın Torun